Doświadczanie przyrody najskuteczniejszą formą edukacji ekologicznej

Teoretyczne lekcje bez praktycznych zajęć nie trafiają do najmłodszych tak skutecznie, jak te spotkania, na których mogą sami doświadczyć natury i zachodzących w niej procesów. Tak  wyjaśniają to eksperci:

– Gdy jako nauczyciele przekazujemy dzieciom wiedzę na temat przyrody, jeśli to możliwe, wybierajmy lekcje odbywające się na świeżym powietrzu. To pozwala najmłodszym zobaczyć omawiane zagadnienia na własne oczy i doświadczyć ich. Nauka poprzez działanie jest najbardziej efektywna, dlatego też zawsze pokazujmy, w jaki sposób zdobyta wiedza może być użyteczna w życiu codziennym – mówi Elżbieta Wołoszyńska-Wiśniewska, dyrektorka ds. edukacji z UNEP/GRID Warszawa.

– Głównym celem jest unikanie odtwórczego przekazywania informacji. Starajmy się zaangażować dzieci, umożliwiając im bezpośredni kontakt z przyrodą, pokazywać zależności pomiędzy faktami, uczyć dokonywania obserwacji przyrodniczych, interpretowania uzyskanych wyników i weryfikowania informacji pozyskanych z innych źródeł. Krótko mówiąc, zamiast biernego przyswajania i zapamiętywania informacji, warto oprzeć edukację o budzenie ciekawości, emocji, eksplorację wiedzy i bezpośrednie zaangażowanie w prawdziwym świecie za oknami domów czy sal przedszkolnych i szkolnych. W naukach przyrodniczych, gdzie te zależności są szczególnie silne, można też zauważyć, że konwencjonalne metody testowego sprawdzania wiedzy mogą być ograniczające. Dlatego okres wczesnej edukacji stwarza okazję do kreatywnego podejścia i eksperymentowania z różnymi formami przekazu wiedzy – mówi Piotr Mikołajczyk, główny specjalista ds. biologii i ochrony środowiska z UNEP/GRID Warszawa.

– Niezależnie od tego, czy jesteśmy nauczycielem, czy rodzicem, możemy nawet małym dzieciom mówić o tak złożonych i „dorosłych” rzeczach jak np. usługi ekosystemowe czy rozwiązania oparte na przyrodzie, ale musimy to robić w sposób dla nich zrozumiały i przystępny, odwołujący się do ich horyzontu poznawczego – dodaje.

Kluczem do sukcesu jest stosowanie zróżnicowanych metod nauczania, dostosowanych do potrzeb i zdolności każdego ucznia. UNEP/GRID-Warszawa rekomenduje używanie metod, które angażują dzieci w praktyczne doświadczenia i zachęcają do samodzielnego myślenia oraz odkrywania świata. Jednak edukacja ekologiczna trwa całe życie: stan wiedzy społeczeństwa o zmianach zachodzących w klimacie ewoluuje i dorośli poszerzają wiedzę wraz z dziećmi. Czym różni się edukacja ekologiczna dorosłych od edukacji ekologicznej dzieci?

– W przypadku osób dorosłych dosyć istotny jest element używania języka korzyści. Adresaci komunikatów powinni widzieć korzyść ze swoich działań oraz ich kontekst, nawet – a może zwłaszcza – wtedy, kiedy te korzyści nie są bezpośrednio „namacalne”,  trudniej wymierne, pośrednie, odsunięte w czasie – mówi dr Mikołajczyk. – Niezbędna będzie precyzja i praktyczny wymiar przekazu – dodaje.

– Mówienie językiem praktycznym, plastycznym i zrozumiałym jest kluczowe zarówno w kontekście dorosłych, jak i dzieci. Zjawiska – takie jak zanieczyszczenie powietrza czy smog – których doświadczamy bezpośrednio na co dzień i które wpływają na stan naszego zdrowia czy samopoczucie, są bardziej przystępne niż abstrakcyjne pojęcia klimatyczne. Dzięki temu można łatwiej zainteresować tematem ekologii zarówno dorosłych, jak i dzieci – podsumowuje kwestię edukacji dorosłych i dzieci Wołoszyńska-Wiśniewska.

Edukacja jest ważna w przypadku całego społeczeństwa, niezależnie od wieku.  Wszyscy często padają ofiarami fake newsów, zniekształceń, prowadzących na manowce skrótów myślowych czy pułapek poznawczych:

– Współcześnie umiejętność korzystania z dostępnych zasobów wiedzy jest kluczowa dla każdego człowieka. Dlatego warto rozwijać ją już od najmłodszych lat – dodaje dr Mikołajczyk. Dzieci dzięki długofalowym programom edukacyjnym dostają więc szansę na dobry start.

Największym projektem w Polsce wspierającym edukację na temat życia w zgodzie z naturą jest program „Kubusiowi Przyjaciele Natury”. Jest to bezpłatny program edukacyjny, który pomaga najmłodszym uczyć się ekologii w bezpośrednim zetknięciu z naturą. Projekt realizowany jest już od 16 lat przez markę Kubuś, która należy do Grupy Maspex.

W tegorocznej edycji (2023/2024) bierze udział ponad 1,2 mln dzieci z prawie 9 tys. przedszkoli i ponad 5,5 tys. szkół podstawowych – to co drugie przedszkole w Polsce i co trzecia szkoła podstawowa. Projekt koordynuje ponad 52 tys. nauczycieli w przedszkolach i 28 tys. nauczycieli w klasach 1–3.

„Kubusiowi Przyjaciele Natury” wspierają edukację o ekologii i przyrodzie

UNEP/GRID-Warszawa, organizacja realizująca w Polsce misję UNEP (United Nations Environment Programme, Program Organizacji Narodów Zjednoczonych [ONZ] ds. Środowiska), po raz kolejny jest partnerem „Kubusiowych Przyjaciół Natury”. To już XVI edycja akcji, która jest kierowana do dzieci w wieku przedszkolnym oraz uczniów klas 1–3 szkół podstawowych. W trakcie różnorodnych zajęć dzieci mogą poznać wielowymiarowość natury. UNEP/GRID-Warszawa dba o merytoryczną stronę akcji:

– Jako partner merytoryczny staraliśmy się wprowadzić do programu elementy, które uważamy za istotne i stosujemy w naszych działaniach. Dlatego opieramy się na faktach oraz rzetelnej wiedzy, m.in. dostarczanej przez naukowców czy ekspertów współpracujących z organizacjami takimi jak Program ONZ ds. Środowiska, a oprócz materiałów dla najmłodszych uczestników pomogliśmy opracować także eksperckie materiały dla nauczycieli, które są dla nich konkretnym źródłem informacji – zdradza Wołoszyńska-Wiśniewska.

Program skierowany jest głównie do najmłodszych, ale uwzględnia również treści pomagające doskonalić warsztat pracy nauczycieli oraz wiedzę ich, a także opiekunów dzieci. „Kubusiowi Przyjaciele Natury” mają bowiem na celu nie tylko dostarczenie informacji, ale także wsparcie w działaniu i podejmowaniu aktywności na rzecz zmiany.

– Naszym wspólnym celem jest, aby dzieci miały możliwość praktycznego doświadczenia i zaangażowania się w tematykę ekologii, nawet poprzez realizację mini projektów edukacyjnych. To pozwala im nie tylko nauczyć się nowych zagadnień, ale także rozwijać poczucie sprawczości, które jest niezwykle istotne w dorosłym życiu – dodaje dr Mikołajczyk.

Więcej informacji o programie i scenariusze lekcji znaleźć można  na stronie www.przyjacielenatury.pl. Nadal istnieje możliwość przystąpienia do obecnie trwającej edycji.

***

O programie: „Kubusiowi Przyjaciele Natury” to największy ogólnopolski program edukacyjny o ekologii skierowany do dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Organizowany jest przez markę Kubuś we współpracy z ekspertami. W ciągu 16 lat wzięło w nim udział ponad 10 milionów dzieci.